МАЛАЙ

тэмд. н. малда хабаатай (скотский, скотный, животноводческий, скотоводческий): Хуушан малшанда энэ малай байра байдал ехэ дүтэ танил шэнгеэр үзэгдэбэ (Ц.-Ж. Жимбиев); Үсѳѳхэн даа, арба хүрэхэтэй, үгытэй айлтай энээхэн малай гүүртэдэ Хархандай һаалишан Жолбоон үбгэнтэеэ һуудаг бэлэй (Б. Мунгонов); малай бригада мал үдхэдэг ажалшадай бүлэг (животноводческая бригада): Янжамамнайшье малай бригадада магтаалтай һайн ябадаг юм (Ц. Дон); малай эмшэн (гү, али доктор) малые аргалдаг эмшэн (ветеринарный врач): Тэрээхэн малай эмшэн Валентина Содномовнае наашань ябуулжархиит (Б. Мунгонов); Хонидоо туугаад ябахадам, харгыдаа унажа үхѳѳ, малай доктор туһалаа гэжэ байжа Сада ахай үшѳѳ худалаар хэлэжэл байба (Ц. Шагжин); малай үүлтэр ямар нэгэ шэнжээрээ тэрэл түхэлэйнь бусад малһаа илгардаг янзань (порода скота); малай мяхан үхэрэй мяхан (говядина); малай тоһон үнеэнэй һүнһѳѳ гарадаг тоһото бодос (животное масло); малай тэжээл малда эдюулдэг юумэн, хоол. Малай тэжээл болбол бүдүүн тэжээл ба шэмэтэ тэжээл гэжэ илгардаг. Малай тэжээлэй тоодо бэлшээриин ногоон, үбһэн, силос, холимол тэжээл (комбикорм), свёкло, кукуруза, зелёнко (эдеэшээгүй ногоон овёс), һолоомон г.м. олон юумэн ородог (корм для скота): – Таряа талхан, малай тэжээл һайн абтааб даа? – гэжэ Батын урдаһаа харана (Д. Эрдынеев); малай тэжээл бэлдэлгэ малдаа хүйтэнэй сагта эдюулхэ үбһэ ногоо, силос, сенаж г.м. бэлдэлгэ (заготовка кормов для скота); малай хашаа (гү, али байра) мал байлгадаг хаалтатай газар (скотный двор): Үбэлжѳѳнэй хушалта, малай хашаа дээгүүр борбилоонууд хүхюутэйгээр пишаганалдажа, аятай үдэрэй боложо байһые гэршэлбэ хэбэртэй (В. Гармаев); Энэ гэрэй ара талада солоомо хушалтатай малай байра, тэрэнэй саада талада үбһэ, солоомо обоолоотой байна (Х. Намсараев); малай хорёо (хуһамаг) үхэр мал, хонидые байлгадаг оройгүй хаалтатай газар (загон для скота, кошара): Эндэһээ хойшоо эрье ѳѳдэ табин сажан ябаадхёо һаа, малай хорёонууд болон посхоодой хорёогой саада тээ зуһалангаймнай гэр байдаг һэн (Б. Мунгонов); малай дал урда сагта наран таладаа хаалтагүй, мүн бэшэ талаһаа, дээрэһээ дулаалагдаһан, үбэлэй сагта үхэр малаа байлгадаг байһан байра (стайка, навес для скота): – Хамтаралда хоро хүргэжэ, малай дал һэльбүүлээд, мүнѳѳшье хүрэтэр дууһуулангүй байһан тушаагаа юун гэхэшниб? (Б. Шойдоков); малай эзэн а) мал баридаг хүн (хозяин скота, скотовладелец): Малай эзэн ѳѳрѳѳ сохюулһан юумэдэл, нюур шарайнь халуу бусалба (Ц.-Ж. Жимбиев); б) будд. Махешвара, Шива бурханай эпитедүүдэй нэгэн, Будда Гаутамын урда сагта хубилан түрэһэн нэгэ дүрэнь (Махешвара); малай шадал малай тобир тарган, мяха маряан, маряа мяхан (упитанность скота); малай тобиржолго малай таргалса, маряажалга (увеличение упитанности скота); малай газаада түхэл бэе малай бэеын газаа дүрсэ, маяг дүрсэ, сэгнэлгын хэмжүүрэй нэгэн (внешняя форма телосложения животного, экстерьер скота); малай түрэлгэ малай зулзагалга, түлѳѳ гаргалга (окот, роды скота); малай эмнеэн малые тамгаха, эмнихэ, шэмхэхэ заһаха ажал (кампания по кастрации, клеймению и таврированию молодняка, завершавшаяся общим чаепитием с поеданием снятых яичек); малай ороон эмэ малай хурисалай эдэбхиин гэнтэ эрид дээшэлэлгын саг хугасаа (течка, случка скота); малай гарзалалга малай үхэл (падеж скота); малай хибэдэһэн малай хото сооһоо һѳѳргэнь гаргажа жажалдаг үбһэ ногоониинь (жвачка); малай хамшаг тахал зарим тусхай газарта ганса хушуун гү, али олон хушуун малай дунда халдабаритай үбшэнэй үргэнѳѳр дэлгэрэлгэ (эпизоотия); эбэртэ малай нахал үхэрэй нюдэн дээрэ гараһан мэнгээрһэн түхэлтэй хабдар, булсуу (хрящевидный нарост на глазах крупного рогатого скота); малай түүдэгтэлгэ малай гэдэһээ дүүрэлгэ, тээрэлгэ (вздутие живота у скота, тимпанит); малай золиг хууш. урда сагта буряадай малай ород зоной таряа тариһан газарта орожо гэмтээгээ һаань, тэрэнииень абаашажа хаажархидаг байгаа, тэрэнээ түлѳѳһѳѳр бусааха баатай болодог һэн. Тиигээгүй һаань, эхэнэр, үхибүүдыень острог абаашажа, баряанда байлгадаг ушарнууд бии байгаа (выкуп, пеня, штраф за скот).