ЛАМА

юум. н. буддын шажанай санаартан, эгээ дээдэ багша. Ламанар дундаа олон янзын илгаатай: түрүүлхэ толгойлхо соло хэргэмээрээ хутагта, хубилгаанар, онсодхобол, далай лама, баншан лама, богдо лама гэхэ мэтэ, эрхилдэг тушаалаараа хамба лама, соржо лама, шэрээтэ лама гэхэшэлэн, эрдэм зэргээрээ габжа, hаарамба, дооромбо, аграмба гэхэ мэтэ, арюун ябадал сахиха шагшаабадай талаар гэнэн, гэсэл, гэлэн гэхэ мэтэ илгаатай юм (буддийский монах, священнослужитель): Доржын толгойе лама модон хабтаһатай хүндэ номоор хас байса адислаба (Ч. Цыдендамбаев); Далай лама Буддын шажанай гэлэгбаа шэглэлэй дээдэ лама (Далай-лама): Хоёр наһатай хүбүүн байхаһаань хойшо арбан хоёр жэл тэрэнэй эрхэлүүлжэ хүмүүжүүлһэн «амиды бурхан» Далай лама ѳѳрѳѳ урдань үндэр олбог дээрэ дабшалжа һууна ха юм! (Д. Батожабай); хамба лама дасан хиидэй хэрэг хүтэлхэ дээдын хэргэмтэй лама (хамбо-лама, духовный глава буддийского монастыря, первенствующий при проведении богослужений): Далай ламын урда Чойжоншын ябуулга хэжэ, намайе хамба лама болгоо һаань, миин орхихогүйб гээ һэмнэйб! (Д. Батожабай); шэрээтэ лама хамба ламатай, мүн соржо ламатай дасан хиидтэ шэрээтэ имагтал хурал мүргэлэй зүбѳѳр үнгэргэгдэхын хойноhоо хаража, захиргаанай ямаршье ажал хэдэггүй, харин хамбагүй багахан дасангуудта гол лама болодог (настоятель дацана): Хужартайн дасанай шэрээтэ ламын гаргаһан үдэр үглѳѳ мүнѳѳ боложо, абажа гараха юумэеэ, гэр бараагаа, хоол хошоёо, хубсаһа хунараа тэргэнүүдтээ ашаалжа эхилээ һэн (Б.-Б. Намсарайн); эмшэ лама hудаhа барижа хүнэй үбшэ танидаг, зүүн зүгэй эмнэлгын ёһоор эм бүтээгээд аргалдаг, мамба дасангай эмэй һалбарида һургуули гараһан лама (лама-лекарь): Талаан болоходоо, тэндэ эмшэ лама дайралдажа, мэдээгүй хэбтэһэн намайе жэннэжэ, ямаанай халуун арһаар орёожо, мэдээ оруулаад, саашань аргалжа, хүн болгоһон юм (Б. Санжин, Б. Дандарон); лама найжа үхибүүндэ нэрэ үгэһэн лама, нэрлэгшэ (лама-наречитель, духовный опекун ребёнка): Наһанай Ошорһоо эхилээд, тэрэнэй хүбүүд Майдар, Болод хүрэтэрѳѳ булта лама найжатай юм, уг гарбалынь урда сагһаа хойшо үхибүүтэй болоходоо бурханһаа нэрэ гуйдаг байгаа (Д. Эрдынеев); лама хорхой бэшүүр тэбтээр сохо (божья коровка); ламын үгыдэ бумба (гү, али банди) галзуураа (Оньһ. ү.) бодото һайнаар мэдэдэг хүнэй үгы байхада, тэрэниие мэдэхэ шадаха мэтээр аашалха (пытаться занять неподобающее высокое место, положение и т.п., ≈ лезть с суконным рылом в калачный ряд): – Юун Лодой та хоёрой уншалгаар һайжарха юм. Ламын үгыдэ бумба галзуураал бэзэ (Х. Намсараев); Ламын үгыдэ банди галзуурха гэдэгтэл, тэрэ дайнай эхеэр хэдэн hара бригадираар томилогдоод, зониие хашаhанай, колхозой зѳѳри бага сага үбэртэлжэ эхилhэнэйнгээ түлѳѳ ажалhаа hэегүй намнуулаад, … ябаhан үень байгаа (С. Цырендоржиев); 2. тэмд. н. ламын, ламада хабаатай (ламский): Томо хара шэлтэй үрѳѳһэн нюдэ бултайлгаһан, лама хубсаһатай хүнэй тулуур тулан түлгэжэ ябахада, харгын зон һэжэглэхэеэ болиһон байгаа (Д. Батожабай).