ЗЭД

1.юум. н. 1) улаан үнгэтэй, үнгэтэ уян түмэр (медь): – Яахадаа алтан бэшэ, харин ногооршоһон юрын зэд гээшэб? (Ч. Цыдендамбаев); Үдэшын улаан наранда зэд мэтэ боложо харагдаһан элһэн дайда аргаахан бүрыһѳѳр, туулган хүхэ болошоно (Д. Батожабай); Зэдэй һайн жэбэрхэгүй, зээгэй һан буруу харахагүй (Оньһ. ү.); 2) зэдээр хэһэн мүнгэн, зоос (медяк – о деньгах): Үбэр соогоо үлѳѳд ябаһан һүүлшынгээ зэдээр мүнѳѳ үглѳѳгүүр һарлагай борсо абажа эдиһэн юм (Д. Батожабай); зэд мүнгэн а) зэдээр хэһэн мүнгэн (медяк): Зэд мүнгэ абажа, шоройгоор үрэжэ сэбэрлэн харуулна (Ж. Балданжабон); б) бутархай хашарһа мүнгэн (мелочь – о деньгах): Зэд мүнгэнэй шэнхинэн поол дээрэ унахань дуулдажа, хоёр хүбүүд стул доогуур хүнүүдэй хүлнүүдэй хоорондуур мүлхижэ, нэгэ сагаанаа бэдэрэн олонод (Ц. Шагжин); зэд сад а) хэдыхэн бутархай мүнгэн (кое-какая мелочь, кое-что – о деньгах): Сэржэмэй тэдыдэ ши үбгэд хүгшэдһѳѳ үргэлэй зэд сад суглуула, ябадалайнь гаршые ойлголсуужам (Ж. Тумунов); б) зэдээр хэһэн (медный): Зэд сад сүгсэнүүд соо аягалаатай тоһонууд, жэбэ жонходо барюулшаһан табагууд соо хилээмэ, амтан конфетэнүүд болон бусад эдеэ хоолой зүйлнүүд табяатай (Ц.-Ж. Жимбиев); 3) мүнгэн (деньги): – Тиигээдшье, – гэжэ үбгэн үг-маг гэбэ, – тэрэ бүхэндэ абаха баһа зэд хэрэгтэй даа (К. Цыденов); Бүдѳѳр һалхи һэбижэ байһан хүнүүд бирагүйхэн зэдээ алдажа, хэниие хараахаб? (Д. Батожабай); 2. тэмд. н. 1) зэдээр хэгдэһэн (медный, сделанный из меди): Балданай зэргэ гурбан бүхэшүүлэй хүдэлгэхѳѳр бэшэ, ехэ зэд тогоон соо зулын тоһон горхолон гоожоно (Ч. Цыдендамбаев); 2) зэдтэ адли улаабтар үнгэтэй (медный, медно-красный): Эгээл иимэ үй түмэн барлагуудай дунда, императорай Улаан хотын наанахана байдаг сагаан гантиг хүүргэ дээрэ саһан сагаан һахалтай, зэд улаан нюуртай үбгэн гуйраншалжа һууна (Д. Батожабай).