ЗУЗААН

1. 1) тэмд. н. бүдүүн, хүбхэгэр, дамбагар, бамбагар – хабтагар юумэн тухай (толстый – чаще о плоских предметах): Айдай хүдэһэн дэгэлээ тайлажа, зузаан нооһон гадар самсаа ѳѳрһѳѳ мулталаад, хүбүүнэйнгээ арсаһаар байтар толгойдонь углаба (С. Доржиев); зузаан дэбтэр олон хуудаһатай дэбтэр (толстая тетрадь): Иван дагдагар боро хальһатай үнгэгдэһэн зузаан дэбтэр хармаанһаа гаргажа, Доржодо үгэбэ (Ч. Цыдендамбаев); зузаан саһан хүр боложо тогтоһон саһан (толстый слой снега): Сибирцев унаһан модонууд дээрэхи зузаан саһые таягаараа унагаажа ябаад, хажуу ѳѳдэ зүдхэнэ (Д.-Д. Дугаров); зузаан мүльһэн сүмэ дарагдашагүй мүльһэн (толстый лёд): Харин тиихэдэ хамаг газар дэлхэй, ой модон хүбэнэг саһаар хушагдаад, гол горхон зузаан мүльһэндэ баригдаад, шуурга һалхин тала дайдаар эзэрхэн шууяжа байнал! (Д. Батожабай); зузаан урал дамбагар, урагшаа үлүүсэ гараһан урал (толстые губы): Хүбүүн зузаан уралдаа сигаретэ зуунхай юумэ утаа бааюулан дүтэлжэ, хүхюу зугаатайгаар золгобо (Ц.-Ж. Жимбиев); зузаан унтари олон дабхар дэбисхэр (пышная постель): Харин Шадаан һамгатай болохоо байһан хэбэргүй, хүбхэгэр зузаан унтаридаа һуняажа хэбтээ һэн (М. Осодоев); хурга зузаан гарай хурганай үргэнтэй адли хэмжүүр (толщиной с палец): Айлшанайнгаа дуугараа һаань, амыень таглаха гэһэндэл, хурга зузаан саалые һэрээдэ хадхан баряад байна (Ц.-Ж. Жимбиев); дүрүү зузаан дүрбэн хурганай шэнээн зузаан – ѳѳхэн тухай (толщиной в четыре пальца – о слое жира): Тэдэнэй хажуугаар дабһалаатай дарсагар үгэрсэ, хэршэмэл селёдко, дүрүү зузаан саала гэхэ мэтын юумэнүүд бии (Ц.-Ж. Жимбиев); ◊ бүгсэ зузаан тэсэбэритэйгээр һуудаг, һуури һайтай (усидчивый); 2) бэхи, бүхэ, бата (прочный, крепкий, плотный): Хэшэгтэ хуһанай шүлтэ бусалгажа, шара бэхэ болгоод, хаанаһаашьеб галуунай хуушан үдэ, зузаан боро саарһа асарба (Ч. Цыдендамбаев); зузаан нюуртай хүдхэ, нэдхэ (твердолобый); зузаан үүлэн нягта үдхэн үүлэн (плотные тучи): Удангүй хабарай илдам дулаахан наран доогуур буужа, тэрээнэй наагуур гэнтэ муухай зузаан хара үүлэн халхалаад, газар дэлхэйн шэг шарай хара бараан болоно (Х. Намсараев); 3) үдхэн (густой): Манай Цэрэнпил эгээл энэ зузаан ой хүбшын гүнзэгы дундуур сэхэ зүүн зүгые таамаг барижа, зориһон байгаа (Х. Намсараев); 4) шэлж. элбэг, ехэ (изобильный, большой): Ярууна нютаг – манай советскэ ороной заха хизааргүй, зузаан баян дайдын нэгэ бишыхан шэгшэгынь мүн (Ж. Тумунов); Ямаршье хоротой үгэнүүдтэ дабагдахагүй, зузаан баяр найдалаар манай студентын омог зүрхэн шэрээгдэбэ (Ч. Цыдендамбаев); ○ бамбагар, дамбагар, хабтагар гэжэ үгэнүүдтэй парн. хэрэгл.; 2. юум. н. юумэнэй зузаа нимгэниинь (толщина): мүльһэнэй зузаанииень хэмжэхэ.