ДҮҮРГЭХЭ

үйлэ ү., идх. залог 1) дүүрэн болгохо, дүүрэн болотор юулэхэ, хэхэ, хүсэд болгохо (наполнять, накладывать, насыщать): Үргэншэ хулгана уутаяа дүүргэхэ бүреэ улам саашаа хомхойрходог (Ж. Тумунов); хүнэг дүүргэхэ хүнэг соо дүүрэтэр юумэ хэхэ, юулэхэ, һү һааха (наполнять ведро): Нямһал зѳѳлэн харасатай басаган эреэгшэнэй хүхэ шобторжо, хүнэгѳѳ дүүргэхэ болоод һуугаа (М. Осодоев); хотоёо (гү, али гэдэһэеэ) дүүргэхэ садатараа эдихэ, садаха (≈ набивать живот, наедаться): Теэд ехэнхидээ эдихэ ууха юумээр хомордоходоо, хотоёо дүүргэхэ гэжэ ерэдэг байгаа (Ч. Цыдендамбаев); – Моринойш үргэн доро үбһэ хаяаб даа. Һамбаанда гэдэһэеэ дүүргэжэ байг (Ц.-Д. Хамаев); 2) дууһаха, түгэсхэхэ (завершать, заканчивать, оканчивать): Хабарай тарилгые эрхим һайнаар, саг болзор соонь дүүргэхэ гэһэн нэгэдэхи асуудалнай (З. Гомбожабай); һургуули дүүргэхэ һургуули түгэсхэхэ (оканчивать школу): Эдэ хоёр һургуулияа дүүргэхэ жэлдээ гэрлээд, хоюулан Улаан-Үдэ ерээ һэн (Ц. Шагжин); хѳѳрѳѳгѳѳ дүүргэхэ юумэ хэлэжэ дууһаха (договорить, завершить свой рассказ): Зай, нүхэр, унташоогүй аабзаш? – гэжэ Чимидни хѳѳрѳѳгѳѳ дүүргэхэдээ намайгаа ооглобо (З. Гомбожабай); дуулажа дүүргэхэ дуулажа дууһаха, дууһан дуулаха (допевать до конца): Дуулажа дүүргэхэдэнь, Пормоон бүхы сэдьхэлһээ уяршанхай, нюдѳѳ аршаад абаба (Ц.-Д. Хамаев); үбһэеэ дүүргэхэ үбһэ хуряалгаяа дууһаха, үбһэнһѳѳ гараха (завершить сенокос); 3) бэелүүлхэ, хүсэлдүүлхэ, гүйсэдхэхэ (выполнять, исполнять): Гэбэшье бэдэрэлсэхэ дурагүйшэг байгаашье һаа, ѳѳрынгѳѳ хэрэг ябууд дүүргэхэ хүсэлтэй алхална (Ц.-Ж. Жимбиев); даабари дүүргэхэ даабари хэхэ (выполнять задание): Тон харюусалгатай, үшѳѳ тон аюултай даабари дүүргэхэ болоходоо, Бабушкинай нэрэмжэтэ отрядта дайсанай хубсаһа үмдэхүүлдэг гуримтай юм (Б. Шойдоков); захяа дүүргэхэ юумэ бүтээхын тула үгтэһэн даабари бэелүүлхэ (выполнять заказ): – Нүхэд, би нэгэ хүнэй захяа дүүргэхэ аад, мартаад ябанаб (Ч. Цыдендамбаев); уялга дүүргэхэ эрхилхэ ёһо бээелүүлхэ (исполнять обязанности): – Агын аймаг ошожо, даб дээрэ түрүүлэгшын уялга дүүргэхэ болоболши даа (Д. Эрдынеев); этигэл найдалые дүүргэхэ найдабарииень харюулха (оправдывать доверие): Намда нүхэдэйнгѳѳ этигээ хада, би энээгээр омогорхожо, этигэл найдалыень дүүргэхэ ёһотойб (Ч. Цыдендамбаев); һаналые дүүргэхэ хүсэл бэелүүлхэ (исполнять чьё-л. желание): Мори абая, ой тайгада маша ехэ туһатай байха гэжэ албадахадань, һаналыень дүүргэхын түлѳѳл абаа һэмнай (С. Доржиев).