ДОРО

1. наречи 1) доодо талада, доошонь (внизу, вниз, низко): Доро байһан хүниинь заримдаа нюдѳѳ шэб таһа анинхай, хюрѳѳгѳѳ доошонь татахаяал оролдохо (М. Осодоев); доро дохихо толгойгоо доошонь болгожо, тонгойн мүргэхэ (поклониться): Бадан хундан толгойһоо малгайгаа абажа, элшэндэ доро дохибо (Б. Санжин, Б. Дандарон); доро дохилго дээдын тушаалтанай, ноёной урда билдагашан нилтаганалга, һүгэдэлгэ (низкопоклонник); доро унаха үбдэг дээрээ һүгэдэн байжа юумэ гуйха (пасть ниц): Мүнѳѳ хүрэтэр абяагүй зогсожо байһан нүгѳѳ буряадынь баһал доро унажа: – Минии арһануудта бараа табиит даа! – гэжэ зүрхэ алдангяар дуугарба (Б. Санжин, Б. Дандарон); доро унангяар нилтаганан, һаймһаржа (подобострастно): Доро унангяар бүхэгэшэн, Намжалые һуулгаха, байлгаха мүрѳѳ оложо ядан түлгэбэ (К. Цыденов); доро дараха а) доошонь дараха, шахаха (давить вниз, прессовать): Тэрэмнай фуражкаяа доро даран үмдэнхэй, боро кителиингээ энгэр сэлинхэй, кирзэ сабхияа шабар шабха болгонхой гэшхэлнэ (Ц.-Ж. Жимбиев); б) доромжолхо, баһаха (унижать): Энээнһээ гадна Залмада дуратай байһан дээрэһээ Баданда атаа жүтѳѳ түрэжэ, яажашье һаань Баданиие доро дараха тухай бии үгы ухаагаа гүйлгэдэг һэн (Б. Санжин, Б. Дандарон); в) доодо хэмжэгээр тоолохо, абаха (по меньшей мере); дороо абаха диилэхэ, дараха, илаха (побеждать, одерживать верх): «Зѳѳлэн бүхэ» гэжэ үргэhэ нойрые хэлэхэнь зүйтэй, тэрэ яабашье хүниие дороо абахаяа hананал (Ц.-Ж. Жимбиев); доро хараха дээрэлхүүгээр хандаха (смотреть свысока): Тиимэ дээрэhээ таниие ударидажа ерэhэн ван Кассиниин бидэниие доро хараhан дээрэhээ ямаршье хэлсээ хэжэ шадахагүйгѳѳ мэдээсэнэб (Д. Батожабай); доро үзэхэ доромжолхо, баһаха (унижать); доро гараа табигша ямар нэгэн данса, хандалга үнэмшэлэн гар табиһан хүн (подписант); доро дурдаһан удаань нэрлэгдэһэн, дурдагдаһан (нижеупомянутый); доро дороо хүн бүхэн ѳѳрѳѳ ѳѳртѳѳ, досоогоо (каждый про себя, каждый внутри): Нэгэ хэды соо эдэ гурбан абяа шэмээгүй, доро дороо бодолгото болон һуунад (Ц. Шагжин); ◊ зүрхэ сэдьхэлээ доро оруулха һанаа амарха, тайтгарха, тайбшарха (успокаиваться): – Доржо, ши зүрхэ сэдьхэлээ доро оруула. Ошохо хэрэгэй гараа һаа, ошохо саг байха (Ч. Цыдендамбаев); 2) дары, түргэн, хойшолуулангүй (сразу, на месте); энэ (гү, али тэрэ) доро дары, түргэн, хойшолуулангүй, ябаһан доро ябахалаар, ябахатай адли (тут же, не откладывая): Содбом юу бэшэнэб даа. Энэ доро уншажа асыш, мухам, – гээд, столдо дүтэлнэ (Ц.-Д. Хамаев); Һанаа амархан шагнажа һууһан Зундые харахадаа, хүлгэһэн зүрхэеэ тэрэ доро дарахые оролдоно (Г. Дагбаев); нэгэ(н) доро гансата, шууд, дары, нэгэн мэтээр дуугарха, юумэ хэхэ (одновременно, одномоментно, сразу): Гэнтэ зал нэгэн доро «ох» гэжэ уухилжархиһан шэнги болоод, шэмээн таһаршаба (С. Цырендоржиев); Хорёо соохи хонид ехээр үргэжэ, хүлгэжэ, хүдэлжэ, нэгэ доро нэрьемэ шангаар мааралдан уйлан хайлан шууяна (Ц.-Ж. Жимбиев); 3) зүүн бур. баруун зүгтэ (на западе); ○ дээрэ гэжэ үгэтэй парн. хэрэгл.; 2. дах. ү. 1) доодо талада, доогшо, ямар нэгэн юумэндэ, ямар нэгэ юумэнэй боложо байхада (под, в): Жолоошониинь гараад, машинынгаа доро орожо, ѳѳдѳѳ хаража хэбтэһээр юушьеб һабардажа оробо (Б. Шойдоков); хүнжэл доро хүнжэлѳѳр хушаад (под одеялом): Айхабтар эсэһэн тула хүнжэл доро ороһоор лэ унташаһан байгааб (Ц.-Д. Хамаев); мэдэл (гү, али ударидалга, хүтэлбэри, гар) доро захиралгада, мэдэлдэ (в ведении, под управлением, под руководством): Бидэнэй мэдэл доро наяад сэрэгшэд (Б. Шойдаков); Танай сэсэн мэргэн ударидалга доро би хүдэлмэрилхэ дуратайб (Б. Мунгонов); Тиимэһээ угтамжа эмхидхэхэ комиссиин хүтэлбэри доро богонихон хухасаа соо яһала ехэ бэлэдхэл хэгдээ (Б. Санжин, Б. Дандарон); Теэд яахабши даа, энэ зүнтэглэһэн гэбшын гар доро байһан аад, тэрээнтэй эбээ таһаржа болохогүй, Ломбо ошохол баатай болобо (Б. Мунгонов); һүүдэр доро һүүдэртэ (в тени): Бүгшэм үдэр акациин һѳѳгүүдэй һүүдэр доро тиимэшье муу байдаггүй (Ц.-Д. Хамаев); гэрэл доро гэрэлдэ (в свете, при свете): Булта һэр-мэр гэлдэнхэйнүүд, шарайнуудынь һарын сиидэм гэрэл доро ямар бэ даа нэгэ тон һүрѳѳтэй, шиидэнгеэр харагданад (С. Цырендоржиев); һэбшээ доро һулахан һалхинда (на лёгком ветерке): Бээрэһэн зүгынүүд, нямняануудай алталиг шара үлгынүүд дээрэ хороод, обгүй залхуугаар гүнгэнэлдэжэ, һэбшээ доро найгалзан үлгыдүүлэн дууранад (Ч. Цыдендамбаев); хүгжэм доро хүгжэмэй дуугаржа байхада (под музыку): Заримдаа хүгжэм доро эрьелдэжэ ябаһан зоной саагуур орошоно (З. Гомбожабай); альга ташалган доро альга ташажа байхада, альга ташалга угтуулжа (под аплодисменты): Түгэсхэлдэнь Тамара Полянская бултанай халуун альга ташалган доро гаража, «Арлекино» дууе Алла Пугачевае һажаан һагад дуулаба (С. Цырендоржиев); нюдэн доро нюдэн дээрэ, хаража байхада (на глазах): Зоной нюдэн доро намайе ехэхэн алдуу гаргадаг, хүтэлбэрилэгшэ ябажа шадахагүй хүн гэжэл харуулха гэһэн ябуулга хэһэн шэнгит (Д. Эрдынеев); ◊ газар доро орошохо үгы болохо, далда орохо (≈ провалиться сквозь землю): Үбгэжѳѳлэйнгѳѳ уурлашоод байһые тухайлжа, мүн ѳѳрынгѳѳ тэнэг тэншүүе шамарлан, газар доро орошохо дурамни хүрэбэ (С. Цырендоржиев); үгэ доро ябаха үгэ дуулаха (слушаться): Ши эрэ хүнэй орогүй, һамганайнгаа үгэ доро ябадаг хүн байнаш? (Г. Дагбаев); хүнэй доро орохо ямар нэгэ юумэндэ бусадһаа муу байха (уступать кому-л. в чём-л.): Даруу түбшэн зантайш, атаархама сэбэр бэетэйш, шарайтайш, һуралсалдаашье хүнэй доро ородоггүйш (С. Цырендоржиев); 2) бүри муу (хуже): Һуухаһаа доро юумэгүй (Ц.-Ж. Жимбиев); һураггүй доро холо муу (намного хуже): Эсэхэдээ эгсэ хада руу түргэн буухань, ѳѳдѳѳ гараһанһаа һураггүй доро юм байна гэжэ басаган тэрэ үдэр лэ мэдэжэ абаба (Ц.-Д. Хамаев); 3. тэмд. н. 1) доодо, доогуурхи, набтар (нижний, низкий): Уһанда дүтэ, доро газарнууд Сэлэнгын уһанай 230 сантиметрһээ дээшэ болоходо, үертэ абтадаг (Буряад Yнэнһѳѳ); 2) даруу, номгон (спокойный, выдержанный); доро зүрхэтэй даруу, номгон (спокойный): Тиимэш бэлээр хүдэлжэ үгэдэггүй, ехэл доро зүрхэтэй хүнби гэжэ ѳѳрыгѳѳ һанагшаб (Б. Мунгонов); 3) муу (плохой): Магад, намһаа бүри доро алдуу хэхэ ааламши? (С. Ангабаев); 4) бүдүүн, аалин (низкий, тихий); хоолойгоо доро болгохо хоолойгоо аалидуулха (приглушать или понижать свой голос): Эхэнэр хоолойгоо доро болгожо хэлэнэ: – Би тэрэ сагта гэр нютагһаа гарахадаа, үе наһан соогоо үнэшэржэ, газар дэлхэй дээрэ гансаардаба гээшэб гэжэ шиидээд ябаһан хүнби (Х. Намсараев).