ДООГУУР

1. дах. ү. ямар нэгэн юумэнэй доодо талаар (под чем-л., кем-л.): Хабсагай доогуур халиһан тошонһоо уурал манан хѳѳрэжэ, хабшалай хоёр хажуугай хабсагайе сэмхэгтүүлэн шэмэглэнэ (Д.-Д. Дугаров); газар доогуур газарай нюруугай доодо талаар (под землёй): Газар доогуур ороод лэ, нэгэ тээгүүр һѳѳргѳѳ гарана хэбэртэй (Б. Мунгонов); хада доогуур хадын хормойгоор (под горой); хүл доогуур хүлэй хажуугаар (под ногами): Уданшьегүй архитай флягань хооһоржо, хүл доогуур мухариба (М. Осодоев); дундаһаа доогуур дунда зэргэһээ дороор, муугаар, дунда хэмжээндэ, зэргэдэ хүрэхэгүйгѳѳр (ниже среднего); 2. наречи 1) доодо талаар, хэм хэмжээнһээ дороор, багаар (понизу, низко, ниже чем обычно): Доогуур сабшагты, һэб хирхаг бү үлдѳѳгты, тармахадаа хог бү гээгты, бухалаа һайнаар табигты гэжэ, зарим үе ѳѳрѳѳ тармуур баряад, бухал табижа харуулна (Х. Намсараев); Намайе ѳѳһэдынгѳѳ нэрэ түрэһѳѳ доогуур һанадаг һаа, хүлисэжэ хайрлыт гэжэ эртэнһээ гуйнаб (Ч. Цыдендамбаев); доогуур дээгүүр хаа хаанагүй, энээгүүр тэрээгүүр (там-тут, везде): …нютагай баяд ноёд хододоо тагнажа байдаг аад, мүнѳѳ эдэ хоёрой гэнтэ үгы болоходо, ехэл һэжэглэһэн, доогуур дээгүүр нилээдгүй һурагшалһан байха юм (Х. Намсараев); доогуур хахалха юрэ хахалдагһаа бүри гүнзэгыгѳѳр хүрьһэ отолон урбуулха (глубоко пахать); доогуур бүһэлхэ бэһэеэ бэлхүүһэнһээ доодо талаар уяха (подпоясываться пониже): Бүһэеэ доогуур бүһэлжэ, хормойгоо шуужархиһан барлагууд жууза доро матаралдан, хитагар хамартай гуталнуудайнгаа ашаар һолжоржо ябаһан шэнги байба (Д. Батожабай); доогуур сэгнэхэ юумэнэй үнэн байдалһаа, хүнэй мэдэсэ дороор, муугаар сэгнэхэ (дешевить); доогуур тоолохо шэнжэ шанараар муушаг гэжэ бодохо (считать ниже): Элдэб олон асуудалнуудые ѳѳртѳѳ табижа, ямар хүсэлтэй һуунабиб гэжэ һанахадаа, ѳѳрыгѳѳ Дандарһаа холо доогуур тоолоноб (Д. Доржиева); 2) шэлж. нюусаар, далдаар, хулгайгаар, һэмээхэн (по секрету, негласно, тайком, исподтишка): Саг зуурын бэрхэшээлые һамбаашалжа, үргѳѳ хажараар хабираашад, доогуур худхаашад хэлэеэ залгинхай (Д.-Д. Дугаров); доогуур хэлсэхэ далдаар хэлэхэ, хоблохо (говорить по секрету, шептаться): Хүнүүд доогуур хэлсэхэдээ, хони малаа худалдажа, алтан болгоо гэлсэдэг (Ц. Шагжин); доогуур гэтэлсэхэ һэмээхэн бэеэ бэеэ хараха (поглядывать друг на друга исподтишка): Һанаагаа зобоһон хэбэртэй, бэе бэеэ доогуур гэтэлсэн хаража, дуугай һуунабди (Ц. Дон); доогуур наймаалха наймаанда хоригдоһон гү, али хоморой эд олондо харуулангүй танил зондоо, ноёд һайдта худалдаха (продавать из-под полы); 3. тэмд. н. доодо – тушаал, зэргэ тухай, доодо шанарай, доодо хэмжээнэй (низший, младший): Тэрэниие таниха доогуур зиндаагай ламанар амиды бурханиие хараһан юумэдэл, харгыһаань зайсан дохинод (Д. Батожабай); Харин дунда һургуули дүүргэжэ байһан Валерий Володя гэжэ хоёр хүбүүдынь Туяана гэжэ доогуур класста һурадаг дүү басагаяа дахуулан, найр нааданда ябаһанай һүүлдэ зүжэг харахаяа үлэбэд (Б. Мунгонов); доогуур ажалда шэлжүүлхэ тушаалһаань буулгажа, доодо зэргын тушаалда томилхо (понизить в должности).