ДАРАГДАХА

үйлэ ү., хүлеэгд. залог 1) хүндэ шэгнүүртэй юумэнэй хашалта доро байха (придавливаться): Шобол шаргаһаа собхоржо үрдеэгүй, хоёр хүлынь түлеэндэ дарагдаа (М. Осодоев); Дарагдаһан газар үмхирхэгүй, дараһан гэр үмхиржэ дууһаха юм; дарлагдаһан арад дууһахагүй, дарлаһан баяд ноёд дууһажа үгы болохо юм гэжэ нэгэ ород үбгэн намда хэлэһэн юм (Х. Намсараев); хүр саһанда дарагдаха зузаан саһаар хушагдаха, саһан доро орохо (быть придавленным снегом): Үбһэ хулһаниинь хүр саһанда дарагданхай, тэндэ дүрэхэ шатаха юумэн үгы гэжэ харахадаа бусаба (Ц.-Ж. Жимбиев); үһэ зүһэндѳѳ дарагдаха үһэеэ удаан абангүй ургуулшаха (обрастать, отрастить длинные волосы): Тиихэдэнь шэнгэхэн һахал ургашаһан, үһэ зүһэндѳѳ дарагданхай, туранхай хара хүн халта бүхыһѳѳр оробо (Б. Санжин, Б. Дандарон); һахал һамбайда дарагдаха һахал һамбай ехээр ургашаха (обрастать бородой и усами): Һахал hамбайдаа дарагдажа, зүдэрүүгээр харагдаhан үбгэжѳѳл ори гансааран эхэнэрнүүдэй дунда зогсоно (Г.-Д. Дамбаев); ◊ шоройдо дарагдаха үхэхэ, наһа бараха (умереть); харада дарагдаха муу, айдаһа хүрэмэ зүүдэ манажа, ядарха (видеть во сне кошмары): Шулуунда дарагдаһандал, харада дарагдааб (Г. Раднаева); 2) алибаа юумэндэ диилдэхэ, булигдаха (быть побеждённым, подавленным): Тиибэшье эсэгын хүбүүдэй амиды мэндэ ябаһан сагта дайсан дарагдаха ёһотой (М. Осодоев); үргэһэндѳѳ (гү, али нойртоо) дарагдаха ехээр һажаха, унтахаяа һанаха (хотеть спать): Үргэһэндѳѳ дарагдаһан, үрзэгэрхэн үһэ шаль доогуураа һабарюулһан залуухан эхэнэр столоо түшѳѳд, дууража һууба (Ж. Тумунов); Зали абаагүй, нойртоо дарагдаһан Байвалай хүлнүүд хүбэнтэй үмдэндѳѳ тушагдаһан шэнги хүжүүн (Д.-Д. Дугаров); үбшэ хабшанда (гү, али хамшагта) дарагдаха үбдэхэ, зобохо (болеть, страдать от болезней): Үбшэ хабшанда дарагдаһан зониие аргалааб гэжэ сан хэнгэрэг наяргахаһаа гадна элдэб үндэһэ набшаһа «эм» гээшэ гэжэ үгэдэг юм (Д. Батожабай); Энэ хэбтээшэ лаб лэ үбшэ хамшагта дарагдажа, энэ болоһон хүн байгаа ёһотой (Д. Батожабай); ажалдаа дарагдаха хүшэ хүрэшэгүй ехэ ажалтай байха (быть заваленным работой): Ажалдаа дарагдажа, тэнхээ тамирынь һуладан, юушье хэхэ дураниинь огто үгы (Б. Шойдоков); үри зээлидэ дарагдаха ехэ үрэ зээлитэй болохо (погрязнуть в долгах): Наһан соогоо түлэжэ шадахагүй үри зээлидэ дарагдаба (Х. Намсараев); 3) абтаха, эзэлэгдэхэ (быть объятым): Тэнгэриин улайхаяа болиходо, зон гэр гэртээ хүндэ мэдэрэлдэ дарагданхай оробод (Ц.-Д. Хамаев); (һанаа) бодолдо дарагдаха, һанаа үнѳѳндэ дарагдаха бодолдо абтаха, бодолгото болохо (задуматься, погрузиться в печаль): Жаргал иимэнүүд бодолдо дарагдаһан, байшан гэр соо гансаараа һууна (Д. Эрдынеев); Гансал Намдаг баян сэдьхэлээ ханаагүй түхэлтэй, һанаа бодолдо дарагдаһан янзатай (Д. Батожабай); Яалдажа һалаха зомбибди гэһэн һанаа үнѳѳндэ дарагдан, шэг шарайгаа һүүдэртэнги юумэд һуубад (Ц.-Ж. Жимбиев); уйда (гү, али уйдхар гунигта) дарагдаха уй гашуудалда абтаха (быть в печали, тоске): Уйда дарагдаһан Аламжын бүлэнэр халта сэдьхэлээ һэргэбэд (Д. Батожабай); Нютагтамни ургажа байһан уляангирнууд ба хуһанууд хүйтэн ольбоной урда тээ набша намаагаа гүбин унагаажа, уйдхар гунигта дарагдан үлэбэ (Д. Доржиева); уур сухалда дарагдаха уурлаха, сухалдаха (злиться): Уур сухалда дарагдаһан тэрэнэй нюур шарайнь улхайгаад, зутар зүдэрүү, оройдоо миил боро хүхэ болошоо (Б. Мунгонов); улаан хэлэндэ дарагдаха хоблуулха, хоб зугаада орохо (стать объектом сплетен): Хүн зоной улаан хэлэндэ дарагдажа ябахагүйнь тула үмѳѳрнэб гэжэ һанадаг (Ц.-Д. Хамаев); 4) бэлэдхэгдэхэ, нѳѳсэлэгдэхэ (заготавливаться): Тэрэнэй хэлэһэн ёһоор, ниитын мал ажалай хүгжэлтэдэ эгээл шухала юумэн болохо тэжээл хоол бэлдэлгын яһалал барагаар ябажа, оло мянган тонно үбһэн абтаа, силос дарагдаа, зелёнко таригдаа (Ц.-Ж. Жимбиев).