БУХАХА

үйлэ ү. 1) тархяа хушаха, нюуха, ямар нэгэн юумэндэ нюураа нюуха (прятать голову, уткнуться лицом во что-л.): Тэрэнэй нюдэндэ газар шарлажа, бутархай элһэндэ толгойгоо бухан хэбтэшэхэ дураниинь хүрэнэ (Д. Батожабай); Баяр эсэгынгээ нюрганда буханхай ябатараа, гэнтэ хашхарба (С. Доржиев); хүнжэлдѳѳ (гү, али хүнжэл дороо) бухаха хүнжэл дороо тархяараа орохо, тархяа хүнжэлѳѳр хушаха (укрыться с головой одеялом): Бишье тэсэнгүй, хоолой ѳѳдэм гомдолой бүлхи зангираад, нюдэнһѳѳ нёлбоһоной тогтонгүй гоожоходонь, эхэдээ мэдүүлхэгүй гэжэ саашаа эрьеэд, хүнжэлдѳѳ бухаад һугшарагша һэм (Ц.-Д. Хамаев); Хүнжэл дороо бухаад, нюдѳѳ анихадань, тархи соонь бодолнуудынь шоргоолзон шэнги бусалжа, нойрынь хүргэдэггүй байба (Ц.-Д. Хамаев); үбсүүндэ (гү, али энгэр руу) бухаха хүнэй сээжэдэ няалдажа нюураа нюуха (укнуться лицом в чью-л. грудь): Даша үбсүүндэм бухаба (С. Доржиев); – Теэд намайе хэр удаан иигэжэ үргэжэ ябаха һэмши даа, – гээд, басаган хүбүүнэй энгэр руу нюураа бухана (Ц.-Ж. Жимбиев); 2) тархитаяа уһа руу орохо, шунгаха (погружаться с головой в воду): гүнзэгы уһа руу бухаха; Сэсэгүүдни шэбэнэлдэн дохилдоод, / Сэлгеэхэн долгиндоо бухахань (С. Ангабаев); 3) мориной тархяа доро оруулаад, хазаарайнгаа ама зуугаад хатарха (бежать, опустив голову и закусив удила – о лошади); 4) шэлж. арсаха, буршаха, мэлзэхэ, үгэдѳѳ хүрэхэгүй (отпираться, отказываться, не выполнять своё обещание): Элдэб гоё хубсаһатай аад, һэшхэлгүйгѳѳр мүнгѳѳ бухадаг зольбонууд олон болоо (Д. Батожабай); ажалһаа бухаха ажал хэхээ арсаха, залхуурха (отлынивать от работы); ◊ буруу бухаха а) буруу тээшээ буляалдаха, хажуу тээшээ хараха (действовать против чего-л., отворачиваться): Басагадай нэгэн энеэн алдаад, торгон пулаадаар амаяа бүглэн, буруу бухана (Ч. Цыдендамбаев); б) буршаха, эрид арсаха (идти на попятный): Би буруу бухан газаашаа гүйжэ гарашаһан хойноо: – Үглѳѳдэр ерэхэб. Наадахабди, – гэжэ хашхараад, гэр тээшээ ээрэмшээн гүйшѳѳ һэм (А. Жамбалдоржиев).