БОЛИХО

үйлэ ү. 1) ямар нэгэн үйлын тогтохо, байха, түгэсэхэ, замхаха, таһарха (переставать): Аадар бороо болихо һэн гү, үгы гү? (Ц.-Д. Хамаев); шадахаяа болихо дадал шадабарияа алдаха (разучиваться, утрачивать умение делать что-л.): Удаань ёохор наада хэхэдэнь, мүнѳѳнэй зоной ёохордожо шадахаяа болижо байһые халаглаба (Ц.-Ж. Жимбиев); багтахаяа болихо а) хэмһээ үлүү гараха, хэтэрхэ, халиха, хэмжээгээрээ таарахагүй болохо (выходить за рамки, переполнять, переставать вмещаться): Харыш, телогрейкэдээ багтахаяа болитороо таргалаад, хондолзожо ябахыень (В. Гармаев); Тиихэдэнь Должоной хорониинь бусалжа, багтахаяа болино (Ц. Дон); б) шэлж. эбгүй болохо, хүндэрхэхэ (не уживаться): Һамгадайнь эбгүй боложо, багтахаяа болиһон ушар хэндэшье эли юм ааб даа (Х. Намсараев); бүтэхѳѳ болихо урагшагүйдэхэ, буруулха (не осуществляться, проваливаться): Теэд хара һанаашалгашни бүтэхэеэ болёо, шабарта орожо, үгышье һаа ѳѳрѳѳ туража үхэхэһѳѳ урид эндэһээ түргэн арилхал болоош (Д.-Д. Дугаров); харахаяа болихо нюдэ муутай, харалган, һохор болохо (переставать видеть, терять зрение): Мүнѳѳ хоёр нюдѳѳрѳѳ юумэ харахаяа болёо хадаа, хүбүүнтэеэ уулзажа, тэрэнэйнгээ абяае хоёр шэхээрээ дуулаад лэ үхѳѳ һаа гэжэ һанахаһаашье бэшэ ондоо һанал намда үгы ха юм даа (Ц. Шагжин); дуулахаа болихо а) дуу дуулахаа замхаха, зогсоохо, таһалдуулха (переставать петь): Тиихэдэнь бэшэ машина дээрэхи хүбүүд бэе бэеэ даган, дуугаа аалидхан намдуулhаар дуулахаяа болинод (Г.-Д. Дамбаев); б) шэхэ хатуу, дүлии болохо (глохнуть, стать тугим на ухо): – Шэхэгүй болоходоо амаржа, дуулахаяа болибо гүш? – гээд, Тоглын Тоһон гэдэг тоһотой нюураа аршажа, хас-хас хооһоор эльгэ хатаба (Ц.-Д. Хамаев); хүдэлхѳѳ болихо а) тогтохо, зогсохо, хүдэлэнгүй байха (замереть, перестать двигаться): Хүдэлхэеэ болёод, амилхаяа айшоод хэбтэжэ байтарнь, Намсараев бодожо хажуудань һэмээхэн ерэнэ (Д. Эрдынеев); б) али нэгэн үбшэнһѳѳ гү, али гэмэлтэлгэһээ боложо хүдэлсэгүй, гар хүл эзэгүй болохо (быть парализованным): Гэмтэһэн хургадынь гипслүүлжэ, хүдэлхэеэ болибо; в) ажалһаа гараха (перестать работать, увольняться): Балма наймаанда хүдэлхэеэ болижо, медсестрагай hарын курсда hуража гараад, дүтэхэн байhан поликлиникэдэ хүдэлдэг болобо (Б.-Б. Намсарайн); тамхилхаяа болихо тамхи татахагүй, тамхяа хаяха (бросить курить); 2) алдаха, орхихо, шадалаа буураха (терять, лишаться); хэрэгээ болихо хэрэглэлһээ гараха, хэрэггүй болохо (приходить в негодность): Анхан хада малай байһан аад, мүнѳѳ болоходо хэрэгээ болижо, задаржа эхилһэн газаахи хорёо, буусань энэ гэрые бүрил дарамта, зүдэрүү түхэлтэй болгодог (К. Цыденов); аргаа болихо аргагүй, арга шадабаригүй болохо (лишаться возможности): Дэлэг уурлаһанайнгаа ехэдэ дуугархашье аргаа болижо, хамар дээрээ хүлһэ лэбшүүлэн, урал амаа зуубхилан, муухай нюдѳѳр хараад, дуугай байна (Ц. Дон); 3) хаарт. дамжуулан үгэхэ, арсаха (пасовать).