БАРДАМ

1. тэмд. н. 1) бүдүүрхүү, омогорхуу, ехэрхүү, дээрэнхы, ехэмсэг зантай (чванливый, кичливый, горделивый, надменный): Хүн гэдэһэ садхалан болоходоо, бардам боложо, бага сагын юумэ тоохоёо болижо гутана (Ц. Дон); Бардам нохой баабгайда эдюулхэ (Оньһ. ү.); бардам омог бүдүүрхүү, дээрэнхы (горделивый, надменный): Сухалтай гү, али бардам омог гү, сэсэн ухаатай гү, али шал тэнэг гү — мэдэхын аргагүй (Ц. Шагжин); ама бардам һайрхуу, юумэ нэмээн, ехээр хэлэдэг (хвастливый, болтливый): «Ала салдан аад лэ, ама бардам гэгшэ бэшэ гү?» гэжэ айлшадай нэгэнэй хэлэхэдэнь, дахин дарьяса энеэлдэшэбэ (Ц. Шагжин); 2) элбэг гартай, элбэг дэлбэг, үгѳѳмэр (щедрый, расточительный): Энэ хүмнай ехэ бардам, хүндэмүүшэ гүүлэдэг юм, иимэрхүү сайлалга хэжэ һуранхай ааб даа, ямар нэгэ шалтагаан олоод лэ, элдэб ноёд һайдые уриһан байха (Ц.-Ж. Жимбиев); бардам дэлгэр элбэг гартай (щедрый): – Энэ Самсомнай шангал хүн байна даа, бардам дэлгэр гээшэнь болзоргүй, – гэжэ таряашадай хэрэг эрхилхэ дээдэ ноён урмашаба (А. Бальбуров); гар бардам элбэг дэлбэг, үгѳѳмэр, юумэ харамнадаггүй, үреэдэмэг, зѳѳриншэгүй, сагаан холшор (щедрый, расточительный, небережливый); амандаа бардам элбэг эдеэтэй (всегда имеющий пропитание): – Гэмгүй, тала, анзаһантай нүхэсэһэн хүн амандаа бардам эдеэтэй һуудаг юм (Б. Санжин, Б. Дандарон); 3) дорюун, задарюун, шадал хүсэтэй, шамбай, эрид шууд (крепкий, уверенный в себе, решительный): Илангаяа залуушуулай дуу шуунь бардам шанга болон, хабарай үдэшын һэрюубтэр агаарые хаха эсхэн сууряатуулна (Ц. Дон); Сонхын нээлгэтэй һалхибшаар хэнэйшьеб бардам шангаар энеэхэ, һогтуу уладай шаг шууяан дуулдана (Д.-Д. Дугаров); бардам бажагар бүхэ, задарюун, шамбай (уверенный в себе, крепкий): Бардам бажагар Баабайн басагад, хүбүүдүүд Баяртай нюдѳѳр Бахархан харан урмашанад (Х. Намсараев); ○ баян, омог, хүхюун гэжэ үгэнүүдтэй парн. хэрэгл.; 2. юум. н. 1) ехэрхүү зан, омогорхолго, һайрхалга, биб гэжэ бэедээ ехэ найдалга (чванство, кичливость, хвастовство); 2) бүдүүрхүү, омогорхуу, ехэрхүү, ехэмсэг зантай хүн (гордец): Үндэр хадын оройдо модогүй, үлэгэр бардамай тархида сэсэгүй (Оньһ. ү.); 3. наречи хүсэд, дүүрэнѳѳр, яһала (вдосталь, вволю); бардам һууха дутамаггүй ажаһууха (жить в полном достатке); ама бардам эдеэлхэ гэдэһэн байнал гэжэ эдихэ, гэдэһэеэ арадаа гаратарнь эдеэлхэ (есть до отвала); ара бардам хубсалха үнэтэй сэнтэй хубсаһа дуран соогоо үмдэхэ, ядаха дутахые мэдэхэгүй (одеваться, как только душа захочет).