БАЙРА I

юум. н. 1) ушар байдал, байдал (положение): База хүнүүдэй байра нэгэн, балта һүхын дэлисэ нэгэн (Оньһ. ү.); байра байдал эрхэ нүхэсэл, тохироо (жизненные условия): Энэ тосхоной арад зониинь баран үгытэй, байра байдалынь һандаранги (Х. Намсараев); байра байдал һайжаруулха гэрээ болбосоруулха, сэбэрлэхэ, ехэдхэхэ, бүри ехэ байрада орохо (улучшать жизненные условия); 2) оршол, оршолго, байрлал (место, местоположение, местопребывание): Гайхаһан гэлыһэн хүнүүд байра байра дээрээ хүдэлхэеэ болин байшаба (Б. Мунгонов); ортогшо байра бүлэгѳѳр нүүжэ ябагшадай саг зуурын байха газар (табор); байра hуурияа (гү, али hууха байха газараа) олохоёо болишохо сэдьхэлээ ехээр хѳѳрэхэ, сэдьхэлээ хүдэлхэ (места себе не находить, быть в состоянии крайнего волнения, нервного возбуждения): Хоёр hарын хугасаанда ажалгүй байха зуураа, тэрэ байра hуурияа олохоёо болишоод, иигэжэ гэр соогуураа гэшхэлжэ эхилбэ бшуу (Б. Ябжанов); 3) хүнүүдэй ажаһуудаг гэр, барилга (квартира, помещение): – Андрей, Ганидмаа Очирова гурбадахи дабхарай 43-дахи байра соо… (С. Цырендоржиев); хамтын байра һурагшад, ажалшадай түр зуура ажаһуудаг газар (общежитие): Хамтын байрада үглѳѳгүүр хани басагадынь шаг шууяа табилдан бодогшо бэлэй (Ц.-Д. Хамаев); байра хүлһэлхэ хүнэй байрада түлбэритэйгѳѳр байха (снимать квартиру); 4) амитадай байха газар (стоянка, стойбище, скотный двор): Малайнгаа байра сэбэрлэжэ, шабааһыень түүжэ дууһаһан һаалишад үбэлжѳѳнэй гэр тээшэ яарабад (В. Гармаев); Моридто сэнхир тэнгэри – байрань, саһан дорохи хагдан – хоолынь (С. Цырендоржиев); ○ гэр, һуури гэжэ үгэнүүдтэй парн. хэрэгл.