АЯГА

юум. н. эдеэ унда хэжэ эдихэ уухада зорюулагдаһан зүйл, амһарта (чашка, стакан, глубокая тарелка): Аягань айхабтар ехэдэл һанагдаад, тэрэ сайгаа арайхан гэжэ бараба (Ч. Цыдендамбаев); аяга табаг сай, шүлэ аягалжа уудаг бага хэмжүүрэй амһартанууд (посуда): Бардамаар, шангаар хоолойгоо заһасагаагаад, аяга табагаа хангирган, пеэшэнэйнгээ зүүгээр һүндэлжэ эхилбэ (Д. Эрдынеев); аяга шанага бага хэмжүүрэй амһарта болон эдеэ шанахада хэрэглэгдэдэг худхуур (посуда для еды): Үдэшэлэн унталгандаа ороод, Намсалай аяга шанагаяа угаахыень дуулажал хэбтэһэн хүм (З. Гомбожабай); аяга амһарта һаба һуулга (посуда): Баярмаа аяга амһартыень, тогоо торхыень угаажа арилгажа туһална (Б. Мунгонов); бур аяга шабар амһарта (глиняная чаша): Балжад бур аяга соо айлшандаа гашуун айраг аягалба; шаазан (гү, али шаажан) аяга шаазангаар хэһэн шэнгэн бодос уудаг амһарта (фарфоровая чашка): Гэрэй эзэн хүгшэн юрын хабтагайнуудаар хадагдажа хэһэн бишыхан таг дээрэһээ хүхэ угалзатай шаажан аяга абажа, Доржын эжыдэ үгэбэ (А. Ангархаев); шэл аяга шэлээр бүтээһэн амһарта (стеклянный стакан): Шэл аяга хэбэрэг, аянда абажа ябахаар бэшэ; шэгнүүрэй аяга шэгнүүрэй табаг (тарелка у весов); аягын туулмаг зосоонь аяга хээд, үбэртэлѳѳд ябадаг туулмаг (мешочек для чашки, напр. у лам); аягын шэрээ айлшаниие сайлуулхадаа, дээрэнь хүндын табаг табихын тула хэрэглэгдэдэг набтархан гонзогор шэрээ (низенький столик, предназначенный для приёма гостей): Гулваа ноён галзуурһандал адли дүрбэн шэгээ алдажа, урдаа байһан аягын шэрээ лас гэтэр, аяга табагайнь һүрэшэтэр ёборжо… (Х. Намсараев); аяга бариха аягатай сай болон хүндын архи айлшадта барюулха (разносить чарки вина): Баһа малгайгаа хойноо һуйбадаһан хэдэн хүбүүд аяга барижа, хүл дээрээ гүйлдэнэ (Х. Намсараев); аяга тодохо аягануудта эдихэ юумэ хубаарилжа байһан хүнэй урда амһартаяа баряад байха (подставлять чашку): Ханда абгай үндэгэд гэжэ, архиин дээжые модон аяга соо тодожо, гэрэй үүдэ халта онгойлгоод, сэржэм үргѳѳ болобо (Ц.-Ж. Жимбиев); аяга тодохо ажалтай а) эдеэлхэл гэжэ ябаха (заботиться только о еде); б) гуйраншалха (просить подаяние); бадар аяга будд. шабараар хэгдэһэн, хара шэрээр шэрдэгдэһэн буддын шажантанай бадар суглуулдаг байһан амһарта (чаша для подаяния); аяга сай дээрээ арба хубилха (Оньһ. ү.) олон зантай, ая таань олдохогүй (≈ семь пятниц на неделе); ◊ аягын амһар зуулгаха сай уулгаха, хүндэлхэ (угощать чаем): Харин айлшадтаа аягын амһар зуулгангүй ябуулхамни хүхэл байна даа… Эдэ нүхэдшни юун гэжэ һанахань гээшэб? (Ц.-Ж. Жимбиев); аягын амһар зуунгүй гараха нэгэ аяга сайшье уунгүй гараха, хүндэлүүлэнгүй гараха (≈ уходить не солоно хлебавши).