АЯ I

юум. н. ёһо гурим, бэеэ абажа ябалга, абари зан (такт, хороший тон, благопристойность, приличие, поведение): …Аригуун Бүүбэйн ая соо ябахаһаа бэшэ арга һалаба (Ж. Балданжабон); Айлшанайл аяар болобо гүбдеэ (Б. Мунгонов); ая ааша зоргоороо байлга (капризы, причуда): Долгор гэжэ бага һамгандаа Баяндай тон энхэрэгээр хандадаг, ая ааша соонь байха гэжэ оролдодог һэн (Ж. Балданжабон); ая дааха тэсэбэритэй байха (соблюдать такт): …энэ тухай юумэнэй ая дааха хүнби гэһэн хэбэртэй энеэбхилнэ (Ж. Балданжабон); нааданай ая даахагүй хүнэй гасаалһые ойлгохогүй, тэсэхэгүй (невоздержанный): – Нүхэдэйнгѳѳ наадажа дуугархада, нааданай ая даахагүй, – гэжэ Малаадайн зэмэлэн дуугархадань, Хурьган юушье дуугарангүй, мүнѳѳ балгаан соогоо ороод һуушана (Х. Намсараев); ая соогоо (гү, али соохоноо) ѳѳрынгѳѳ һанаһаар, шадахаараа, ѳѳрынгѳѳ хэм соо (по своему усмотрению): Хүтэл уруудам газарта мориниинь ая соогоо бүншэжэ, эзэнэйнгээ амыень залаһан тээшэ ябана (Ц.-Д. Хамаев); …ямаршье хүшэ гаргангүй, ая соохоноо хүдэлжэ байһан шэнгеэр тэдэндэ үзэгдэдэг байба (Ж. Балданжабон); ая зан соо байха, ая дахаха ондоо хүнэй дуран соонь байха (следовать чужой воле): …хэлэһэн үгѳѳршни үгэ хээд, һүүдэр дорохоношни эрьелдэһэн тээшэш эрьелдээд, ая зан соошни ябаа ха юмбиб даа (С. Цырендоржиев); Аймхай «таанадай» ая дахаһаар, айдар инагаа алдажа болохоб (Ц.-Д. Дондокова).