АМАР

1. тэмд. н. 1) нам, амгалан, тэнюун, амгалан тайбан (спокойный, благополучный): – Амар сайн, – гэжэ ехэ баяртайгаар аад, аалиханаар мэндэшэлбэ (Г.-Д. Дамбаев); һанаа амар а) алмай, хонгор, назгай (беспечный, беззаботный): Үнэтэй сэнтэй малаа иигэжэ зүндэнь орхижо хосороохо яаһан һанаа амар улад байдаг юм (Д.-Д. Дугаров); б) назгайгаар, хашалангүй (беспечно): Хара һахалтань урдынхидаал адляар, һанаа амар хурхиржа хэбтэнэ (В. Гармаев); амар заяа үзүүлхэгүй амгалан байлгахагүй (не давать покоя): Юундэб даа, Шобоодойн үргэһэн хүрэнэгүй, ямар бэ даа нэгэ хүндэ зүн зүрхыень һалгануулан, амар заяа үзүүлнэгүй (С. Цырендоржиев); амар заяагүй а) амгалан бэшэ, байха һуухагүй (неспокойный, беспокойный): Амар заяагүй мүшхэлтэ, асуулта болохол… Юун гэһэн бузар юумэнтэй ушарбабибди? (Д.-Д. Дугаров); б) амарангүйгөөр, унаһан малгай абангүй, гараа һугсарангүй (без отдыха, не зная покоя): Ажал хэрэгээ ябуулха, яагаад үр амжалтатайгаар бүтээхэб гэхэ мэтэ асуудалнууд толгойем эзэлээд, амар заяагүй урагшаа тэгүүлэн хүдэлнэбди (infpol.ru); 2) хүшэр хүндэ бэшэ, бэлэн, соморхон (лёгкий, нетрудный): Теэд асын эшэ хухалха гээшэ тиимэ амар хэрэг бэшэ гэжэ бүгэдэ ойлгожол байгаа (З. Гомбожабай); 3) хашалгүй, назгай (беззаботный); ○ мэндэ гэжэ үгэтэй парн. хэрэгл.; 2. наречи 1) намаар, намдуугаар, амгаланаар (спокойно, благополучно): Илааһа батаганаанһаа тэрьелжэ, голой эрьеын сэлгеэндэ амар эдеэлхэеэ хараа ёһотой (Д. Эрдынеев); амар амгалан (гү, али ажана) амгалан, тэнюун, һанаа амар (мирно, спокойно): Холо ойрын хоротониие нисуулаагүй хада бидэниие амар амгалан һуулгахаяа болёо (Б. Санжин, Б. Дандарон); Амар ажана жаргажа һуухаа хүсэдэг (Ж. Тумунов); амар мэндэ (гү, али сайн) а) амгалан тайбан байхые юрѳѳһэн удхатай, мэндэшэлхэдэ хэрэглэдэг хүндэдхэлэй үгэ танай мэндэ, һайн байна гүт? (Здравствуй! Здравствуйте!): – Ангуушадта амар мэндэ! – гэжэ тэрэ хүхюутэйгээр мэндэшэлбэ (Д.-Д. Дугаров); – Амар сайн, Дарима! — гэжэ Жалуур Даримын гарые адхаба (Ц. Шагжин); б) амгалан, тэнюун (спокойно, благополучно): Үглѳѳгүүр Тархайн ерэжэ харахада, Будамшуу хүбүүн амар мэндэ шашхажа, шалижа хэбтэбэ (Ц. Шагжин); 2) хүндэ бэшэ, бэлэн (легко, нетрудно): – Харин шамда ѳѳртэшни, эрдэмтэй ябахада һайн, бэедэшни амар байха ха юм (Ч. Цыдендамбаев); 3. юум. н. 1) мэндэшэлгэ (привет): – Коммунынхидта бултандань амарые хүргѳѳрэйгты (Ц. Дон); амарые (гү, али амар мэндые) айладхаха (гү, али хэлэхэ, һураха) мэндэшэлхэ (приветствовать): Тиихэдэнь тэдэнэр бултадаа хүл дээрээ һүгэдэн бодожо, амарые айладхабад (Б. Санжин, Б. Дандарон); Үшѳѳ тиихэдэ хайрата инаг эжыдээ амар мэндые айладхаһан дүлэтэ мүрнүүд соробхилхо (М. Осодоев); Аба эжыдээ айлшалжа баяртай ерэхэб, Арад зондоо амар мэндые хэлэхэб (Х. Намсараев); 2) нам, амгалан, амгалан тайбан байдал (спокойствие, благополучие, покой): –Теэд бэеынгээ амарые, хубиингаа олзо харашоол байнаш даа (Д.-Д. Дугаров); амар жаргал энхэ мэндэ, түбшэн жаргал (счастье, благоденствие): Тэдэ нохойнуудай байһан сагта арад зондо амар жаргал олдохогүй гэдэг хаям, тэрэ тон үнэн, тэрээниие бэеэрээ үзэбэ хаямбибди (Х. Намсараев); амараа хараха бэлыень хараха (выбирать лёгкий путь): Хэды болотор амараа хараад, хамараа баряад, гүрэнэй зѳѳри байнал гэhэншүү, үлүү гаргаша хэхэ болоно гээшэб? (Буряад Yнэнһѳѳ).