АДУУ(Н)

(Н) юум. н. 1) һүрэг морид (табун, стадо, косяк лошадей; лошади, кони): Энэ адуун тугаарһаа хойшо намнуулжа, үлдүүлжэ, туулгажа, жэгшэшэһэн хэбэртэй, нэгэнэйнгээ даб гэһэн тээшэ гүйлдэшэхѳѳр бэлэн байна (Ц.-Ж. Жимбиев); Адуунһаа таһарһан унаган – шонын эдеэн, айлаа тѳѳриһэн хүн – шолмын хүнэһэн (Оньһ. ү.); адуу морид олон морид, бүлэг морид (лошади, кони): Адуу моридшье нэгэл муу юумые зүгнэһэн хэбэртэй нэгэ газарта сугларжа, бэе бэедээ няалдан зогсоно (Ц. Шагжин); адуу мал янза, зүһэ бүриин мал хамта дээрээ – үхэр, морин, хонин г.м. (скот): Шаралдайн адуу мал тоогүй үдэжэ, хорёо хотодоо багтахаа болижо байһан юм (Д. Батожабай); ◊ адуунайнгаа зэргээр хуугайлха шадал шэнээгээ мэдэхэ (жить в меру своих возможностей, ≈ протягивай ножки по одёжке): Энэ үе соо Срулевич томо томо фабрика заводой эзэн бэшэшье hаа, адуунайнгаа зэргээр хуугайлба гэhэнтэй адли, баhал шадалайнгаа зэргээр аашалжа эхилбэ (Х. Намсараев); адуу эдеэн бү бологты! хэмгүй шууялдаһан үхибүүдтэ зандажа хандалга; 2) морин (конь): Энэмнай гурба мянган толгой эбэртэ бодо малай, дүшэ мянган хониной, табан зуун адуунай хото хоолой тэжээнэ (Б. Мунгонов); 3) анза, басаганай худалдаан (калым за невесту); басаганай адуун бэри бууха басаганай түлѳѳ үгтэһэн адуун, анза адуун (выкуп за невесту); 2. тэмд. н. 1) адуунда хабаатай (конский); адуун һүрэг элдэб наhанай адуунhаа бүридэдэг, азаргатай бүлэг морид (табун): Уданшьегүй адуун һүрэг бѳѳгнэржэ, хоёр тээһээ шахуулхадаа мэгдэһэн гүүнүүд, дааганууд, унагануудай инсагаалха олошорбо (Д.-Д. Дугаров); 2) мори үдхэлгын (коневодческий); адуун ажахы мори хараха ажал (коневодство); 3) адуутай, адуугаар баян (богатый): Түбэр-түбэр тахын түбэрѳѳн / Түхэреэн сагаан адуун талам / Түрын ёһоор магтан түүрээн… (Д. Улзытуев).