АБАРГА I

1. тэмд. н. асари томо, айхабтар, ехэ хэмжээтэй, хүсэтэй, шиираг, задарюун (огромный, исполинский, могучий): Абарга хүсѳѳр бажуугдаһан, хүндѳѳр даруулһан Тогоошо арай гэжэ амисхална… (Д.-Д. Дугаров); Аман дээрэ абарга баатар, үнэндээ үхэһэн шүдхэр (Оньһ. ү.); абарга томо асари ехэ, мантан (исполинский, огромный): Саяан уулын гушан гурбан мундарганууд … абарга томо гааһануудые һоросогоожо, сэнхир хүхэ утаа бушхуулжа байхадал харагдаха юм (М. Осодоев); абарга могой бүдүүн ута бэетэй, бариһан амитаяа бэеэрээ орёон бажуужа, амиинь табюулаад, бүхэлеэр залгидаг дулаан ороной могой (удав): Үхэр малай субасануудаар ямар нэгэ абарга могой мүлхеэ гээшэ гү гэхээр (Ц.-Ж. Жимбиев); абарга ехэ загаһан аман зох. үльгэр, онтохон соо хэлэгдэдэг томо загаһан (мифическая рыба): Абарга ехэ загаһанай жараахай байха сагта… (Х. Намсараев); абарга гүрбэл дулаан орондо амидардаг, ута гонзогор бэетэй асари томо гүрбэл (варан); абарга томо амитан арха, гайхалтай томо амитан, мангадхай (чудище, чудовище): Абарга томо амитанай шэмээ үгэһэндэл һанагдажа, Сибирцев һэжэгтэйгээр хараашалан үндыбэ (Д.-Д. Дугаров); абарга дайсан һүрѳѳтэй, аймшагтай дайсан (грозный враг): Абарга дайсан маряажа ерээд, бахалуур дээрэмни буухынгаа урда һүүлээрээ шарбажа байна… (Ц. Дон); абарга машина суранза хэрэглэн, түмэр түдэгэ үргэдэг түхеэрэлгэ (подъёмный кран): …обоо ехэ элдэб бутархай түмэрнүүдые … айхабтар ехэ аматай абарга машина үмхэн абажа тэрэнээ… зѳѳжэ байба (Х. Намсараев); 2. юум. н. 1) монг. уласай наадамда түрүүлһэн арсалан солотой барилдаашанда олгогдодог соло (высшее звание борца): Бүхэ барилдаагаар Зүдхэлиин Баин Балдангомбоев абарга бүхэ боложо оройлоо (Э. Чимитдоржиев); 2) ямар нэгэн урилдаанда, мүрысѳѳндэ түрүүлһэн хүн, илагша (чемпион): Нёдондо эдиршүүлэй бүхэ барилдаагаар Россиин абарга болоһон Базар Батоболотов спартакиадын гал носоогоо (Э. Чимитдоржиев).